Quế không chỉ là vị Thu*c mà còn ứng dụng đa dạng trong cuộc sống, nếu để ý xung quanh ta sẽ dễ dàng nhận ra hương quế đâu đó từ bữa ăn sang trong món phở, từ hương nhang gia tiên, từ miếng lót giày.
Y học phương đông xem là 1 trong 4 vị Thu*c quý: sâm, nhung, quế, phụ. việt nam là một trong những nước trồng rất nhiều quế, hàng năm xuất khẩu đến hàng trăm tấn vỏ và hàng chục tấn tinh dầu quế.quế tên khoa học là cinnamomum loureirii nees; họ long não (lauraceae). cây to, cao 10 - 20m, vỏ ngoài nứt nẻ, thân phân nhiều nhánh. cây mọc hoang trong rừng, hoặc trồng bằng hạt, hay chiết cành, sau 5 năm có thể thu hoạch, nhưng vỏ bóc sau 20 - 30 năm thì tốt nhất. vỏ bóc vào tháng 4 - 5 hay 9 - 10 sẽ dễ hơn vì đây là giai đoạn làm nhựa.
Quế cành thu hái vào mùa hè, phơi khô. lá và vỏ dùng cất tinh dầu.cành đầu nhỏ vót gọi là tiêm, cành nhỏ vừa là chi. vỏ gọi là thông.quế thông gọt bỏ vỏ thô bên ngoài, lấy lớp trong gọi là tâm.quế bóc ở thân, cành to, dày là nhục.
Thành phần hóa học: Vỏ giàu tanin (5%) và chứa tinh dầu (1,2 - 1,5%) nhưng tinh dầu lại giàu aldehyd cinnamic (80,85%). Không có eugenol nhưng có một lượng nhỏ acid cinnamic, acetat cinnamyl và o-methoxycinnamaldehyd; còn có cinnzeylanol, cinnzeylanin.
Các bộ phận khác nhau của cây quế có cách sử dụng cũng khác nhau theo y văn cổ như sau:
Chủ dụng: Cứu được khí nguyên dương đã lạnh lâu ngày, giúp ấm cho chứng tỳ vị hư hàn, ức chế can tà, thông lợi phế khí, bổ chứng ngũ lao, trị chứng thất thương, cứng gân xương, mạnh Sinh d*c, dưỡng tâm thần, thống huyết mạch, trị đau bụng, chữa chứng bôn đồn, sán khí, chấm dứt chứng hư phiền, thu liễm chứng hư hãn, nuôi tinh tủy, ấm lưng gối, chữa tê thấp, ho đờm, nhọt trong mũi, sáng mắt, điều hòa nhan sắc, tuyên thông khắp các kinh mạch (đạo đạt khắp nơi không úy kỵ gì, gọi là thông sử). Khí của nó rất nồng hậu, có thể bổ sự bất túc của mệnh môn chân hỏa trong thận, thúc độc ung nhọt, đậu mùa, lại có khả năng dẫn huyết làm mủ, dùng làm Thu*c thôi sinh chỉ trong chốc lát là kiến hiệu y như dùng bàn tay đẩy thai xuống.
Trong đời sống hàng ngày, có nhiều ứng dụng như trong ẩm thực dùng làm gia vị; chăm sóc sức khỏe và thẩm mỹ như túi thơm thảo mộc, xông nhà, làm miếng lót giày….
- giúp dễ ngủ: có thể sử dụng tinh dầu đốt lên và để trong góc phòng. việc đó sẽ tạo ra cơ chế khuếch tán hương thơm, làm cho không gian trong phòng có mùi thơm đặc trưng của thảo dược và dễ dàng ngủ sâu hơn.
- chữa đau nhức xương khớp: quế ngâm rượu để xoa bóp giúp giảm đau khớp rất tốt. tuy nhiên, cần thận trọng không nên dùng quá nhiều sẽ gây bỏng rát da vì rất nóng. có thể dùng vài giọt tinh dầu pha với dầu nền như dầu dừa hay baby oil để xoa bóp giúp thư giãn, giãn cơ rất tốt.
- chống hôi miệng: có thể sử dụng vỏ khô hoặc tinh dầu quế. hương thơm của sẽ giúp bạn có hơi thở thơm mát.nhai một miếng khô còn có khả năng kháng khuẩn, chống viêm để loại bỏ sâu răng và các nguyên nhân khác gây hôi miệng.
- làm giảm triệu chứng cảm cúm, cảm lạnh: pha vài giọt tinh dầu vào chậu nước nóng nhỏ xông mặt làm thông đường hô hấp, chữa nghẹt mũi, dễ thở.
- Dùng để ngâm, tắm, xông: Làm thơm, làm ấm cơ thể, thư giãn toàn bộ cơ thể.
- quế, gia vị của nhiều món ngon: vị thơm, cay và ngọt của quế giúp khử bớt mùi tanh, gây của cá, thịt; làm cho món ăn có hấp dẫn hơn, kích thích hệ tiêu hóa. là thành phần gia vị của món phở, bún bò, làm bánh ngọt có hương quế, làm chả quế… ngoài mùi thơm làm cho món ăn thêm hấp dẫn, thành phần tinh dầu của quế cũng giúp hệ tiêu hóa kháng khuẩn, làm món ăn thêm tính ấm, trừ đi phần hàn, giúp người ăn tránh được đau bụng. tuy nhiên, cần thận trọng và dùng vừa phải, dùng nhiều quế có thể khiến môi miệng bị kích ứng, những người dị ứng với quế nên tránh các món ăn có quế làm gia vị, cũng không nên ăn quá nhiều quế vì quế tính nóng, gây mất cân bằng âm dương trong cơ thể.
- túi thơm quế: mùi nấm mốc từ áo quần hay tường vôi ẩm, mùi máy lạnh, mùi xe ô tô… những thứ mùi khó chịu ảnh hưởng đến bầu không khí trong lành xung quanh sẽ được khử sạch bằng túi thơm quế. tinh dầu có tác dụng khử khuẩn, diệt nấm, xua đuổi ký sinh trùng
- Miếng lót giày: Khử mùi, làm ấm lòng bàn chân, hạn chế được nấm chân hay còn gọi là nấm candida albicans.
- cũng chính là thành phần không thể thiếu trong các loại nhang thảo mộc sử dụng trong thờ cúng và nhang thiền. nhang có thành phần là rất thơm, mang lại cảm giác ấm áp, bình an. nguyên liệu làm nhang gồm tăm, bột cây quế, bột keo... tùy theo cách pha trộn mà tạo ra những mùi hương thơm đặc biệt khác nhau.
BS.CKII. HUỲNH TẤN VŨ