Khảo sát của Viện Dinh dưỡng thực hiện với 600 bà mẹ cho thấy 27% mẹ có con béo phì, nhưng chỉ 2% trong số đó nhận định đúng tình trạng của con.
Nhận định sai lầm của phụ huynh về tình trạng chiều cao cân nặng của con là một trong những nguyên nhân khiến trẻ thừa cân béo phì, theo phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Thị Nhung, Chủ nhiệm khoa Dinh dưỡng Học đường và Ngành nghề, Viện Dinh dưỡng Quốc gia. "Trong khảo sát mới thực hiện của Viện Dinh dưỡng với 600 bà mẹ có con học tiểu học tại Hà Nội, Đà Nẵng và Hải Phỏng, 47% mẹ có con có tình trạng dinh dưỡng bình thường đánh giá con mình suy dinh dưỡng. Còn trong 27% bà mẹ có con béo phì, chỉ có 2% nhận định đúng về tình trạng của con mình", tiến sĩ Nhung cho biết.
Từ việc nhận định không chuẩn xác về hình thể của con, không ít ông bố, bà mẹ áp dụng lối sống sai cho con. Trong đó, ba yếu tố dinh dưỡng, vận động và sinh hoạt mất cân đối khiến trẻ đối diện với nguy cơ thừa cân, béo phì. "Ăn thừa so với nhu cầu và hoạt động thể lực của trẻ là nguyên nhân chính yếu nhất của thừa cân, béo phì", tiến sĩ Nhung cho biết.
Tâm lý thích trẻ bụ bẫm, nhiều ông bà cha mẹ đã ép trẻ ăn rất nhiều, dẫn đến mất cân bằng giữa năng lượng ăn vào và năng lượng tiêu hao. Trẻ bắt đầu thừa cân từ tuổi mầm non rồi tiếp diễn đến tuổi tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông. Quan niệm rằng trẻ mập một chút rồi sau này sẽ gầy đi là sai lầm, bởi thực tế càng ngày trẻ càng thừa nhiều cân hơn. Có những em bé ở giai đoạn mầm non chỉ thừa khoảng 3-5 kg, nhưng đến giai đoạn tiểu học thừa 8-10 kg và đến giai đoạn trung học cơ sở thừa 15-20 kg". "Điều đáng lo ngại là ông bà và cha mẹ không nhận định được con, cháu mình bị thừa cân, béo phì mà vẫn tiếp tục ép cho trẻ ăn nữa", tiến sĩ Nhung cho biết.
Theo bà, khác với nước ngoài, trẻ em Việt Nam bị béo phì không phải do tiêu thụ nhiều thực phẩm không lành mạnh, mà chủ yếu là do ăn nhiều: bữa ăn nhiều, khẩu phần nhiều. Đặc biệt, việc ăn quá nhiều vào bữa chiều và bữa tối khi cơ thể không cần nhiều năng lượng sẽ làm tăng nguy cơ thừa cân béo phì.
Chế độ ăn quá giàu năng lượng, ít chất xơ khiến trè dễ thừa cân, béo phì. Ảnh minh họa: Freepik
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng không hợp lý, trẻ em tiểu học còn dễ tăng cân bởi xem nhẹ yếu tố vận động, khiến mất cân bằng năng lượng mà chủ yếu cán cân nghiêng về phía "nạp" hơn phía "tiêu". Nghiên cứu của Bộ Y tế cho thấy, 39% học sinh tiểu học ở Hà Nội và TP HCM không hoạt động thể chất đủ theo tiêu chuẩn.
Cuối cùng, chế độ sinh hoạt không điều độ cũng tác động đến cân nặng trẻ. Nhiều gia đình cho trẻ ngủ không đúng giờ do TV, smartphone, hay bố mẹ chưa ngủ nên cho trẻ thức cùng. Trẻ ngủ ít vào ban đêm dễ tăng cảm giác đói, thèm ăn, tăng nguy cơ béo phì theo thời gian.
Tại hội nghị công bố kết quả tổng điều dinh dưỡng 2019-2020, bộ y tế nhận định "việt nam đang đối mặt với gánh nặng gấp ba về dinh dưỡng gồm suy dinh dưỡng thấp còi, thừa cân béo phì và thiếu vi chất dinh dưỡng". trong đó, thừa cân, béo phì được xem là tăng nhanh đến đáng ngại. cụ thể, tỷ lệ thừa cân, béo phì ở trẻ em tuổi học đường (5 - 19 tuổi) đã tăng từ 8,5% năm 2010 lên thành 19,0% năm 2020, trong đó tỷ lệ thừa cân béo phì khu vực thành thị là 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%.
Trẻ em khi đã béo phì sẽ khó khắc phục. Béo phì không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình, khiến trẻ tự ti, ảnh hưởng đến quan hệ bạn bè, kết quả học tập, mà còn gây hại đến sức khỏe. Trong đó, nổi bật là tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu, từ đó tăng nguy cơ mắc các bệnh như tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ. Thừa cân nhiều, nhất là những trẻ có mức thừa hơn 10 kg so với tiêu chuẩn, còn dễ rối loạn hệ cơ xương như xương chày, xương cột sống, suy yếu hệ miễn dịch.
Thừa cân, béo phì để lại hậu quả sức khoẻ nghiêm trọng. Ảnh minh họa: Bộ Y tế.
Trước những hậu quả nặng nề đến từ việc ‘chăm con’ quá đà, các chuyên gia cho rằng, tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ tiểu học nên được chú trọng xử lý sớm. Tuy nhiên, cần xác định đây là bài toán khó không thể giải ngay trong một sớm một chiều, tương tự như thiếu dinh dưỡng.
Giáo sư, tiến sĩ Lê Danh Tuyên - Viện trưởng Viện Dinh Dưỡng Quốc gia cho biết: "Chúng ta cần có chiến lược hoạt động rõ ràng, và cần nhất là sự đồng lòng, chung sức từ cả ba cấp độ: phụ huynh, nhà trường và xã hội để đẩy lùi tình trạng thừa cân - béo phì".
Theo ông tuyên, bố mẹ có thể dùng chuẩn tăng trưởng, biểu đồ tăng trưởng để theo dõi sự tăng trưởng và tình trạng dinh dưỡng của con. bố mẹ cũng nên tìm hiểu về tháp dinh dưỡng hợp lý của trẻ em cho từng độ tuổi để đáp ứng nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng cho trẻ ở mức hợp lý, đủ "chất" nhưng không dư "lượng".
Ngoài gia đình, sự hợp lực của nhà trường và xã hội cũng quyết định đến cán cân béo phì ở trẻ Việt tuổi học đường. Ông Danh Tuyên cho rằng cần bổ sung các sân chơi cho trẻ, tăng cường giáo dục thể chất kết hợp với bữa ăn học đường cân bằng dinh dưỡng và giáo dục dinh dưỡng trong trường, cần có sự kết hợp giữa gia đình và nhà trường. Ngoài ra, tăng cường giáo dục cho trẻ lẫn giáo viên về hậu quả của thừa cân, béo phì và tầm quan trọng của vận động là điều cần thiết. "Nhà trường, gia đình và xã hội có vai trò quan trọng trong việc giúp trẻ hình thành thói quen ăn uống lành mạnh khoa học và nếp sống năng động tích cực", Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết.
Kim Anh