Kim ngân hoa còn gọi nhẫn đông, là nụ hoa của cây nhẫn đông (Lonicera japonica Thunb.), thuộc họ cơm cháy (Caprifoliaceae).
Nhẫn đồng đằng là dây leo của cây nhẫn đông (hay gọi là kim ngân dây), công dụng giống kim ngân hoa nhưng hơi kém hơn; có tác dụng trừ phong nhiệt ở kinh lạc mà giảm đau. Kim ngân hoa sao đen gọi là kim ngân hoa khôi, có tác dụng lương huyết, cầm đi lỵ, trị xích lỵ, đại tiện ra máu.
Kim ngân hoa có các flavonoid (luteolin, lonicerin...); tanin và chất sáp... Có tác dụng kháng virut, vi khuẩn, chống viêm hạ sốt, điều hoà chức năng miễn dịch, giảm mỡ máu, tăng nhu động ruột, tăng tiết dịch vị và dịch mật. Theo Đông y, kim ngân hoa vị ngọt, tính lạnh; vào phế, vị, tâm, tỳ, đại tràng. Tác dụng thanh nhiệt giải độc, lương huyết chỉ lỵ. Dùng cho các trường hợp nhiễm vi khuẩn, virut gây bệnh cấp tính sốt nóng, viêm khí phế quản, đau rát họng ho, miệng khô họng khát, hội chứng kiết lỵ, mụn nhọt lở ngứa, phát ban. Liều dùng, cách dùng: 8 - 125g bằng cách nấu, sắc, hãm.
Một số bài Thu*c có kim ngân
Giải độc, trị nhọt. Trị ung nhọt do nhiệt độc.
Bài 1 - Thanh trường ẩm: kim ngân hoa 200g, mạch đông 63g, địa du 63g, hoàng cầm 16g, cam thảo 12g, huyền sâm 125g, ý dĩ nhân 20g, đương quy 125g. Sắc uống. Trị viêm ruột thừa cấp tính hoặc viêm phúc mạc cục bộ.
Bài 2: kim ngân hoa (hoặc kim ngân dây) 12g, cúc hoa 2g, bồ công anh 12g, sinh cam thảo 4g. Sắc uống. Trị mụn nhọt sưng đau.
Bài 3: kim ngân hoa 20g, cam thảo 20g. Sắc uống. Dùng một lượng kim ngân hoa tươi, giã nát, chế với rượu, đắp xung quanh chỗ đau. Trị mọi chứng ung thũng nhọt độc.
Bài 4: kim ngân hoa 20g, bồ công anh 16g, liên kiều 12g, hoàng cầm 12g, tạo giác thích 12g, bối mẫu 8g, trần bì 6g, cam thảo 4g. Sắc uống. Chữa mụn nhọt.
Tán nhiệt giải biểu. Trị chứng nhiệt mới mắc phát sốt.
Bài 1 - Ngân kiều tán: kim ngân hoa 16g, liên kiều 12g, cát cánh 8g, bạc hà 4g, trúc diệp 12g, cam thảo 4g, kinh giới tuệ 8g, ngưu bàng tử 12g, đậu nhự 8g. Sắc uống. Tân lương giải biểu, thanh nhiệt giải độc. Trị các bệnh thuộc nhiệt, ớn lạnh phát sốt, yết hầu sưng đau hoặc viêm tuyến mang tai cấp tính.
Bài 2: kim ngân hoa 20g, bồ công anh 20g, hạ khô thảo 20g. Sắc uống. Phòng viêm màng não.
Bài 3: kim ngân hoa 16g, nhân trần 20g, xa tiền 16g, phục linh 12g, ý dĩ 12g, trư linh 8g, trạch tả 8g, đại phúc bì 8g. Chữa viêm gan virut.
Bài 4: kim ngân hoa 20g, bạch mao căn 20g, cỏ nhọ nồi 16g, hoa hòe 16g, liên kiều 12g, hoàng cầm 12g, chi tử 8g, tri mẫu 8g. Chữa sốt xuất huyết; nếu khát nước, thêm huyền sâm 12g, sinh địa 12g.
Kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn; người mụn nhọt thuộc âm hoặc khi vỡ chảy nước, mủ chảy ra màu trong nhạt đều không nên dùng.
TS. Nguyễn Đức Quang