Đau bụng là biểu hiện của nhiều bệnh tại các cơ quan trong ổ bụng như cơn đau do viêm loét dạ dày - tá tràng, cơn đau quặn thận do sỏi thận - niệu quản,...
Tuy nhiên, có nhiều trường hợp đau bụng lại có nguồn gốc từ các bệnh lý mà ít người nghĩ đến như nguyên nhân do… tim mạch.
Nhồi máu cơ tim sau dưới
Thông thường, các cơn đau do nhồi máu cơ tim (NMCT) có biểu hiện ở vùng ngực trước tim, đau như bópnghẹt lấy tim và lan lên cổ hoặc cánh tay trái. Tuy vậy, trong trường hợp NMCT sau dưới, do vị trítổn thương ở phía sau và dưới của tim, ngay sát trên cơ hoành nên cơn đau nhiều khi có vị trí ởvùng thượng vị hoặc dưới mũi ức.
Vì vậy, nhiều trường hợp bệnh nhân bị NMCT sau dưới được chẩn đoánlà cơn đau dạ dày cấp, rối loạn tiêu hóa… Việc chẩn đoán NMCT sau dưới là rất dễ dàng nếu ngườithầy Thu*c nghĩ đến căn bệnh này và cho làm ngay điện tim (ECG) và men CKMB hay troponin T hoặctroponin I nếu có điều kiện.
Trước một bệnh nhân đau thượng vị chưa được chẩn đoán xác định rõ ràng nguyên nhân, lại có các yếutố nguy cơ như tuổi cao trên 45, tiền sử hút Thu*c lá, đái tháo đường, tăng huyết áp, mỡ máu cao,nhất thiết phải được làm điện tim và các xét nghiệm để loại trừ NMCT sau dưới.
Nếu bỏ sót thì hậuquả sẽ rất tai hại và có thể gây Tu vong cho bệnh nhân do NMCT thường gây suy thất phải cấp và cácloạn nhịp nặng. Sau khi đã xác định rõ nguyên nhân "đau bụng" là do NMCT, các biện pháp điều trị sẽđược tiến hành như bất động tại giường, giảm đau bằng morphin, cho các Thu*c giãn mạch vành, cácThu*c chống ngưng tập tiểu cầu, các Thu*c chống đông và thậm chí có thể xét nong mạch vành, đặtstent cho bệnh nhân.
Phình tách động mạch chủ bụng
Một trong những cơn đau bụng dữ dội, có lan ra sau lưng hay không, ở những bệnh nhân có yếu tốnguy cơ như trên (tuổi trên 45, tiền sử hút Thu*c lá, đái tháo đường, tăng huyết áp, mỡ máu cao) cónguyên nhân là do phình tách động mạch chủ bụng.
Các thăm khám cơ bản để xác định cơn đau do nguyênnhân này bao gồm thăm khám hệ thống mạch mu chân, mạch bẹn (tìm dấu hiệu mạch không đều hai bên,nghe có tiếng thổi), đo huyết áp chi dưới hai bên, nghe động mạch thận hai bên, khám bụng xem cókhối phồng đập theo nhịp mạch hoặc nghe có tiếng thổi…) và sau thăm khám lâm sàng, thầy Thu*c cóthể quyết định cho siêu âm doppler hoặc chụp cắt lớp bụng để xác định chẩn đoán.
Cũng như trong NMCT sau dưới, việc chẩn đoán xác định phình tách ĐMC bụng là càng sớm càng tốtvì khối phồng tách lúc này chẳng khác gì… quả bom trong bụng bệnh nhân, có thể vỡ ra gây Tu vongcho bệnh nhân bất cứ lúc nào. Việc xác định nhanh chóng vị trí và kích thước khối phồng sẽ góp phầnvào việc cứu sống bệnh nhân thông qua các biện pháp điều trị như hạ huyết áp, giảm đau và phẫuthuật cấp cứu.
Tắc động mạch mạc treo
Hệ thống động mạch mạc treo là hệ thống động mạch nuôi ruột bao gồm động mạch mạc treo tràngtrên và mạc treo tràng dưới. Nguyên nhân gây tắc các động mạch này thường do cục máu đông từ tâmnhĩ trái (hình thành trong một số bệnh như loạn nhịp hoàn toàn, nhĩ trái giãn quá to…) bong ra,xuống tâm thất trái, theo dòng máu xuống động mạch chủ bụng, trôi vào các động mạch nhỏ như độngmạch mạc treo, kẹt lại và gây tắc. Tắc động mạch mạc treo cũng có thể do xơ vữa mạch và điều nàyhay xảy ra ở người già.
Các triệu chứng biểu hiện của tắc mạch mạc treo bao gồm đau bụng không rõ nguyên nhân, tiêuchảy, dấu hiệu nhiễm khuẩn nhiễm độc và có các triệu chứng như loạn nhịp hoàn toàn, xơ vữa mạch kèmtheo. Chẩn đoán tắc động mạch mạc treo tương đối khó, phải dựa vào một số xét nghiệm như D-Dimer,chụp mạch, CT, MRI ổ bụng và nhiều trường hợp không rõ có thể nội soi thăm dò ổ bụng để xác địnhchẩn đoán. Nếu chẩn đoán muộn hoặc các nhánh lớn của động mạch mạc treo bị tắc có thể dẫn đến hoạitử nhiều đoạn ruột, sốc nhiễm khuẩn nhiễm độc nặng và bệnh nhân sẽ Tu vong.
Một số trường hợp khác
Một số trường hợp khác cũng có thể gây các cơn đau bụng cấp như tắc mạch thận, tắc mạch lách,mạch tử cung, buồng trứng… Nguyên nhân của các trường hợp này hàng đầu cũng là do cục máu đông hìnhthành trong tâm nhĩ trái, ở các bệnh nhân có loạn nhịp hoàn toàn, trôi xuống gây tắc mạch và do xơvữa động mạch. Đây là các trường hợp tắc mạch tuy hiếm nhưng cũng có thể gặp trên thực tế lâm sàngvà việc chẩn đoán tương đối khó khăn.
Như vậy, những trường hợp đau bụng mà nguyên nhân do bất thường ở hệ tim mạch không phải là ít gặpnên cần lưu ý đến các nguyên nhân này ở bất cứ một trường hợp đau bụng không rõ nguyên nhân nào, từđó, thầy Thu*c sẽ có hướng sử dụng các biện pháp thăm khám cũng như các phương tiện cận lâm sànghiện đại để xác định chẩn đoán.
AloBacsi.vnTheo BS Vũ Phương Anh - Sức khỏe & Đời sống