Nấc là một triệu chứng thường gặp và gây không ít phiền toái cho người bệnh mặc dù nấc không gây nguy hiểm đến tính mạng.
Nấc thường lặp lại nhiều lần liên tiếp với tần suất khoảng 4 - 60 lần mỗi phút và thường không có quy luật. nếu hiện tượng nấc chỉ sau vài phút hoặc vài tiếng mà hết thì không cần điều trị. nhưng nếu nấc kéo dài mà không được điều trị sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe và phiền toái cho người bệnh.
Truy tìm thủ phạm gây nấc
Có rất nhiều nguyên nhân gây nấc nhưng gặp nhiều nhất là nguyên nhân do bệnh tật. một số bệnh thuộc hệ thống tiêu hóa như viêm thực quản cấp hoặc mạn tính, bệnh trào ngược dạ dày - thực quản, các bệnh thuộc dạ dày - tá tràng như viêm dạ dày, viêm tá tràng, viêm loét dạ dày - tá tràng (viêm hang vị, viêm bờ cong lớn hoặc nhỏ); loét môn vị, loét tiền môn vị, loét bờ cong (lớn, nhỏ), loét tâm vị hoặc ung thư dạ dày...
Khi bị nấc, có thể dùng tay bịt mũi trong vài giây để ngăn cơn nấc.
Hầu hết các bệnh thuộc dạ dày - tá tràng đều tăng tiết dịch vị kích thích gây đau bụng, đầy hơi, trướng bụng, buồn nôn, nôn và một số người bệnh có thể bị nấc do thần kinh hoành bị kích thích. bệnh về đường dẫn mật như viêm đường dẫn mật (viêm túi mật, sỏi túi mật) hoặc viêm tụỵ tạng, ung thư tụỵ tạng cũng có thể kích thích dây thần kinh phế vị hoặc thần kinh hoành gây nên triệu chứng nấc. người ta cũng có thể gặp nấc trong một số trường hợp bị stress hoặc hysteria hoặc do tổn thương hệ thần kinh trung ương với bất kỳ một lý do nào đó như viêm não (do vi khuẩn hoặc do virus) hoặc chấn thương sọ não với bất kỳ lý do gì. nấc cũng có thể xuất hiện ở một số người bệnh sau khi phẫu thuật như sau phẫu thuật ổ bụng (phẫu thuật dạ dày - tá tràng, gan mật, tụy tạng...).
Nguyên nhân nấc gặp khá nhiều trong việc sử dụng Thu*c thuộc nhóm corticosteroid, Thu*c an thần gây ngủ benzodiazepine hoặc một số loại Thu*c điều trị bệnh parkinson. người ta cũng nhận thấy có một số Thu*c kháng sinh khi dùng có thể gây nấc như kháng sinh thuộc nhóm macrolid (erythromycin, roxythromycin...) hoặc nhóm kháng sinh fluoroquinolon (ciprofloxacin, ciprobay, ofloxacin, norfloxacin...). vì vậy, khi dùng bất kỳ một loại Thu*c nào đó mà gây nấc thì cần ngừng ngay và nếu ngừng sử dụng Thu*c đó mà hết nấc thì chứng tỏ nấc do Thu*c gây ra. sau khi ngừng dùng Thu*c cần báo cho bác sĩ điều trị biết để được thay thế Thu*c khác thích hợp hơn. người ta cũng có thể gặp nấc trong một số trường hợp dùng hóa chất điều trị ung thư, trong trường hợp này cũng rất cần cho bác sĩ biết để bác sĩ cho một số Thu*c điều trị nấc.
Tuy vậy, nhiều trường hợp nấc không xác định được nguyên nhân, do đó rất khó khăn trong công tác điều trị, có khi bác sĩ phải điều trị thăm dò từ đơn giản đến dùng các loại Thu*c có hiệu nghiệm nhất. nấc tuy là một triệu chứng nhưng gây nhiều phiền toái cho người bệnh. người ta phân chia nấc thành nấc cấp tính và nấc mạn tính. nấc cấp tính thông thường chỉ nấc một thời gian ngắn (khoảng vài giờ đến vài ngày, tần số thấp). nấc mạn tính là những trường hợp nấc liên tục và kéo dài nhiều giờ, nhiều ngày, thậm chí nấc kéo dài trong vài tháng hoặc lâu hơn làm cho người bệnh rất khó chịu, lo lắng và có nhiều bức xúc gây mệt mỏi, mất ngủ, sụt cân. đối với một số người bệnh sau mổ vùng bụng, vùng ngực đang thời kỳ hậu phẫu, mà bị nấc thì làm cho vết mổ bị đau, đôi khi làm cho vết mổ chậm liền sẹo do khi lên cơn nấc làm co kéo các cơ thành bụng.
Xử trí như nào?
Mặc dù nấc không gây nguy hiểm ch*t người nhưng làm cho người bệnh rất khó chịu và gây nhiều phiền phức. vì vậy, khi bị nấc nghi liên quan đến bệnh, cần đi khám càng sớm càng tốt nhằm mục đích tìm ra nguyên nhân. nếu nấc có nguyên nhân cụ thể thì việc điều trị nấc không gặp nhiều khó khăn nhưng một khi không xác định được nguyên nhân (nấc không rõ nguyên nhân) thì việc điều trị sẽ gặp không ít khó khăn. ví dụ, nếu nấc do các bệnh thuộc đường tiêu hóa thì nên điều trị dứt điểm bởi vì các bệnh về đường tiêu hóa, nhất là bệnh thuộc thực quản và dạ dày - tá tràng gây kích thích cơ hoành nhiều nhất. tuy vậy, trong trường hợp không xác định được nguyên nhân thì phải điều trị triệu chứng nấc. ngay từ khi mới bị nấc lần đầu có thể chưa dùng Thu*c ngay mà có thể dùng một số biện pháp đơn giản, dễ thực hiện mà vẫn có kết quả nhất định như uống một cốc nước lạnh (mát), uống từ từ từng ngụm một hoặc bịt mũi, nín thở hoặc hít thật sâu rồi thở ra từ từ. người ta cũng có thể áp dụng biện pháp tâm lý như tập trung vào một vấn đề gì đó mang tính phức tạp hoặc thật lý thú như xem bóng đá, bóng chuyền, đấm bốc...
Cũng có nhiều phác đồ điều trị có hiệu quả nhưng có nhiều tác dụng không mong muốn (tác dụng phụ) cũng như nhiều tương tác với Thu*c khác hoặc chống chỉ định. vì vậy, người bệnh dứt khoát không được tự mua Thu*c để điều trị bệnh nấc khi không có đơn của bác sĩ.
ThS. Nguyễn Thu Hồng