Nguy cơ suy giảm nhận thức của Thuốc kháng cholinergic ở người cao tuổi

Thuốc kháng cholinergic được dùng trong điều trị nhiều bệnh

Thuốc kháng cholinergic có nhiều loại, nhưng tất cả chúng đều hoạt động bằng cách ngăn chặn hoạt động của acetylcholine.

Acetylcholin là chất trung gian hoá học dẫn truyền các xung động thần kinh có mặt trong hầu hết các sinap thần kinh trung ương, thần kinh thực vật, thần kinh - cơ. như vậy, Thuốc kháng cholinergic có tác động rất nhiều trên các bộ phận của cơ thể như tiêu hóa, nước bọt, tiểu tiện… vì thế, Thuốc được sử dụng cho nhiều tình trạng khác nhau và một số loại Thuốc thuộc nhóm này có thể được mua mà không cần kê đơn. cụ thể, Thuốc được dùng trong rất nhiều trường hợp như: dị ứng, say tàu xe, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (copd), bàng quang hoạt động quá mức, rối loạn tiêu hóa, huyết áp cao, trầm cảm, parkinson…

dùng Thuốc kháng cholinergic kéo dài ở người cao tuổi có liên kết với suy giảm nhận thức.

Cẩn trọng suy giảm nhận thức khi sử dụng lâu dài

Ngoài các bất lợi ngắn hạn như nhầm lẫn, ảo giác, buồn ngủ, an thần, khô miệng, mờ mắt, táo bón, giảm tiết nước bọt, giảm tiết mồ hôi và tăng nhiệt độ cơ thể (làm tăng nguy cơ say nắng), mất trí nhớ… trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã cho thấy, nguy cơ suy giảm nhận thức ở những người dùng Thuốc lâu dài.

Phát hiện mới, được công bố trên tạp chí neurology mới đây đã bổ sung thêm thông tin rằng, người lớn tuổi khỏe mạnh dùng các loại Thuốc này lâu dài cũng có nguy cơ mắc chứng suy giảm nhận thức nhẹ.

Theo các nhà khoa học, Thuốc ngăn chặn chất hóa học acetylcholine. chất này truyền thông điệp giữa các tế bào thần kinh, có liên quan đến trí nhớ và học tập, và thường rất thấp ở những người mắc bệnh alzheimer. có nhiều bằng chứng cho thấy nên tránh dùng những loại Thuốc này ở người lớn tuổi và lựa chọn các biện pháp thay thế khi dùng cho đối tượng này. tiến sĩ allison reiss, phó giáo sư tại trường y nyu long island, thành viên ban cố vấn tại tổ chức alzheimer của mỹ cho biết.

Bên cạnh một số loại Thuốc kê đơn cho bệnh trầm cảm, cao huyết áp, bệnh parkinson và bệnh tâm thần phân liệt có đặc tính kháng cholinergic, cũng như các loại Thuốc điều trị bàng quang hoạt động quá mức và tiểu không kiểm soát... thì nhiều loại Thuốc chữa dị ứng, cảm lạnh và ho có đặc tính kháng cholinergic lại được bán không cần kê đơn. vì vậy, điều quan trọng, người lớn tuổi nhận thức được rằng họ không được tự ý dùng ngay cả các Thuốc không kê đơn này, vì chúng không an toàn với họ và không dùng thêm bất cứ loại Thuốc nào khi không cần thiết. tiến sĩ reiss nhấn mạnh.

Đối với nghiên cứu mới, các nhà nghiên cứu do lisa delano-wood, từ đại học california, san diego, đã theo dõi 688 người lớn tuổi, những người ban đầu không gặp vấn đề gì về trí nhớ hoặc kỹ năng tư duy. một phần ba cho biết họ đã thường xuyên dùng Thuốc kháng cholinergic trong hơn sáu tháng - thường là hơn một tháng. nhưng trên thực tế, họ đang dùng trung bình gần năm loại Thuốc mỗi người cho các tình trạng khác nhau.

Trong 10 năm tiếp theo, những người dùng Thuốc kháng cholinergic có nhiều khả năng bị suy giảm nhận thức nhẹ (tiền thân của chứng sa sút trí tuệ), được đánh giá thông qua các bài kiểm tra hàng năm. hơn một nửa  (51%) phát triển tình trạng này, so với 42% người lớn tuổi không dùng Thuốc kháng cholinergic.

Các nhà nghiên cứu đã xem xét các yếu tố khác ảnh hưởng đến nguy cơ sa sút trí tuệ - chẳng hạn như trình độ học vấn, tiền sử bệnh tim hoặc đột quỵ… sau khi điều chỉnh các yếu tố này, các nhà khoa học nhận thấy, người lớn tuổi dùng Thuốc kháng cholinergic vẫn có nguy cơ bị suy giảm chức năng nhẹ cao hơn 47%.

Mối liên hệ mạnh nhất ở hai nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh alzheimer: đó là, những người mang một biến thể gen làm tăng khả năng mắc bệnh và những người có một số “dấu ấn sinh học” của bệnh alzheiner trong dịch não tủy. ở những người này, sử dụng kháng cholinergic làm tăng gấp đôi nguy cơ suy giảm nhận thức. nguy cơ này cũng tăng theo số lượng Thuốc kháng cholinergic mà bệnh nhân sử dụng.

Do nguy cơ suy giảm nhận thức ở người cao tuổi nên phải rất thận trọng sử dụng: bắt đầu điều trị với liều thấp và từ từ nâng đến liều thấp nhất có hiệu quả. đồng thời, cần cân nhắc kiểm tra định kỳ khả năng nhận thức của bệnh nhân dùng Thuốc với bất kỳ mục đích điều trị nào, kể cả những bệnh lý không liên quan đến thần kinh.

DS. Nguyễn Thu Giang

((Theo Drug 9/2020))