Hiện nay ở nước ta, hiện tượng trẻ dậy thì sớm không còn là cá biệt. Xu hướng dậy thì sớm ngày càng gia tăng ở trẻ em.
Vì sao bé gái dậy thì sớm?
Dậy thì sớm là khi có hiện tượng dậy thì trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Dậy thì sớm xuất hiện ở các bé gái nhiều hơn 10 lần so với các bé trai. Cá biệt có những bé gái khoảng 8 tuổi hoặc bé hơn đã dậy thì với các dấu hiệu như ngực to, có kinh nguyệt...
Phần lớn dậy thì sớm ở bé gái đơn thuần chỉ là sự phát triển trước thời hạn. Tuy nhiên, đôi khi lại là biểu hiện của một số bệnh lý. Một số dạng dậy thì điển hình và nguyên nhân gây ra các biến đổi đó gồm:
Dậy thì sớm trung ương: Do nồng độ GnRH tăng cao dẫn đến sự bài tiết quá mức hormon Sinh d*c. GnRH tăng cao có thể do các nguyên nhân sau: khối u trong não hoặc tủy sống, viêm màng não, bức xạ vào não hay cột sống, suy giáp (tuyến giáp không sản xuất đủ hormon),...
Dậy thì sớm ngoại vi: Dạng này ít phổ biến hơn. Nguyên nhân không phải do nồng độ GnRH, mà do chính bản thân các hormon Sinh d*c tăng cao. Nhiều bệnh lý có thể dẫn đến việc gia tăng sản xuất estrogen và testosteron gồm: khối u ở tuyến thượng thận; hội chứng McCune-Albright, tăng sản thượng thận bẩm sinh; tiếp xúc với các nguồn estrogen hay testosteron bên ngoài, như các loại kem hoặc Thu*c mỡ, u nang buồng trứng, khối u buồng trứng...
Nguyên nhân gây dậy thì sớm đã được ghi nhận là bé gái uống sữa bò, dùng các sản phẩm chế biến từ sữa bò, ăn thịt heo, gà còn tồn dư hormon tăng trưởng có thể bị dậy thì sớm. Hiện nay, ngành chăn nuôi công nghiệp thường lạm dụng các hormon tăng trưởng nhằm để thúc các con vật nuôi phát triển nhanh. Trong các hormon tăng trưởng đó có estrogen hoặc các tiền chất có thể chuyển hóa thành estrogen. Những chất từ bên ngoài môi trường được đưa vào cơ thể con người hoạt động như estrogen được gọi là xenoestrogen. Xenoestrogen xem như một lượng estrogen có trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormon hướng dục, đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ. Đó là bé gái phát triển vú, sau đó mọc lông nách, lông trên xương mu và xuất hiện kinh nguyệt.
Một nguyên nhân dậy thì sớm nữa ở trẻ cũng từ môi trường. Đã có những chứng cứ cho thấy bé gái dậy thì sớm do nhiễm các dẫn chất phtalat. Các dẫn chất này thường được dùng làm chất hóa dẻo cho các bao bì nhựa như: chai, can, túi, bao, gói, đầu núm vú, bình sữa, đồ chơi trẻ em... Khi sử dụng các sản phẩm trên, dẫn chất phtalat bị trôi ra và theo đường tiêu hóa vào trong cơ thể con người. Tác hại của các dẫn chất phtalat là làm xáo trộn nội tiết và bé gái bị nhiễm phtalat sẽ dậy thì sớm trước tuổi.
Buồng trứng đa nang - một tác hại do dậy thì sớm ở bé gái.
Tác hại do dậy thì sớm ở bé gái
Ảnh hưởng về tâm lý: Những thay đổi trên cơ thể của bé gái dậy thì sớm có thể làm bé thấy ngại ngùng, xấu hổ vì cảm thấy khác biệt so với bạn bè, bị bạn bè trêu chọc. Điều này có thể khiến bé tự ti, trầm cảm và thậm chí để lại di chứng tâm lý khi trưởng thành.
Hạn chế chiều cao: Trẻ dậy thì khi quá sớm sẽ có giai đoạn dậy thì ngắn. Ban đầu, trẻ sẽ phát triển nhanh, cao lớn hơn so với các bạn cùng trang lứa, nhưng giai đoạn tăng trưởng ấy không kéo dài và khi giai đoạn ấy kết thúc, trẻ cũng chậm phát triển.
Ảnh hưởng kết quả học tập: Những biến đổi tâm S*nh l* trong thời gian dậy thì dễ khiến trẻ lơ là, bỏ bê việc học, dẫn đến kết quả học tập kém.
Nguy cơ mắc hội chứng buồng trứng đa nang: Chu kỳ kinh nguyệt sớm trước khi 8 tuổi ở bé gái có nguy cơ phát triển thành chứng rối loạn nội tiết và gây hội chứng buồng trứng đa nang khi trưởng thành.
Quan hệ T*nh d*c sớm: Sự phát triển tâm S*nh l* quá sớm sẽ dẫn đến những ham muốn T*nh d*c. Bé còn quá nhỏ, nên dễ bị các đối tượng xấu lợi dụng dụ dỗ quan hệ T*nh d*c và chịu hậu quả từ việc này, để lại những sang chấn cả về thể chất lẫn tinh thần.
Nếu nhận thấy con có dấu hiệu dậy thì sớm, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ để chẩn đoán và can thiệp kịp thời.
BS. Tâm Anh