Xử trí chứng táo bón

Táo bón thời gian quá dài sẽ làm áp lực bụng tăng cao, làm phần trực tràng hậu môn bị sung huyết, tĩnh mạch trực tràng bị gập phình, cơ vòng quanh hậu môn bị nhão ra, niêm mạc trực tràng và tầng cơ bị lòi ra, ống hậu môn sẽ theo phân dịch chuyển xuống dưới, từ đó dễ gây ra bệnh trĩ.

Thực tế cho thấy, ở một vài trường hợp chứng táo tón gây hội chứng rối loạn thần kinh - luôn lo sợ và luôn nghĩ về tình trạng bệnh của mình, nghĩ rằng bệnh ngày càng nặng, không thể chữa khỏi. Thực ra, đa số họ khi thăm khám lâm sàng không phát hiện ra bệnh gì, thường chỉ là do hội chứng rối loạn chức năng ruột (giảm trương lực cơ trơn của thành ruột, giảm nhu động ruột) với các nguyên nhân dễ điều chỉnh.

Sự rối loạn chức năng của bất kỳ một đoạn nào của đại tràng (6 đoạn) đều có thể gây chứng táo bón. Táo bón có thể do yếu tố thần kinh ở những người luôn trong trạng thái căng thẳng thần kinh tâm lý, điều kiện đi đại tiện không thuận tiện (chỗ, thời gian...). Ngoài ra một số bệnh như: trĩ, nứt hậu môn, thoát vị thành bụng, thoát vị bẹn, hoặc do dùng một số Thu*c (antacid, một số kháng sinh, Thu*c an thần, Thu*c chống trầm cảm, Thu*c chống nôn, Thu*c lợi tiểu, Thu*c chữa trị viêm loét dạ dày, Thu*c hạ huyết áp).

Rau xanh, hoa quả chứa nhiều chất xơ và pectin, tạo điều kiện thuận lợi cho các chủng vi khuẩn có lợi trong đường ruột phát triển.

Chữa táo bón thế nào?

Điều trị chứng táo bón là một công việc khó khăn, thành công phụ thuộc nhiều vào sự xác định đúng nguyên nhân gây bệnh, nhưng trước hết, nguyên tắc cơ bản là sự điều chỉnh chế độ ăn.

Cần ăn các thức ăn có tính kích thích nhu động ruột như: rau xanh, hoa quả, trái cây khô, hạt ngũ cốc, bánh mỳ đen, gạo lứt. Các thức ăn này chứa nhiều chất xơ và chất pectin tạo điều kiện thuận lợi cho các chủng vi khuẩn có lợi trong đường ruột phát triển, ức chế các quá trình gây thối, ngoài ra các chất độc hại sẽ bám vào các chất xơ và được thải ra ngoài cơ thể. Ngoài ra, ăn các chất này làm tăng khối lượng phân - kích thích lên thành ruột, gây tăng nhu động ruột và gây cảm giác mót đi ngoài. Các thức ăn có chứa nhiều magiê như: sữa, kê, đậu đũa, khoai lang và một số loại rau như: rau đay, rau dền, mùng tơi, rau khoai lang, củ quả (khoai sọ, đu đủ xanh, chuối tiêu).

Không nên ăn các chất kích thích như hạt tiêu, ớt cay, nước chè đặc, ca cao, rượu nho đỏ. Hạn chế uống rượu, cà phê, hút Thu*c lá; Các thức ăn nóng, các thức ăn tinh chế như cháo, súp đặc, các thức ăn nhanh (fast food); Các thức ăn có chứa tinh dầu (tỏi, hành, củ cải), nấm, các đồ rán.

Ngoài ra, muốn phòng ngừa táo bón, phải ăn đúng giờ, tốt nhất là ăn nhiều bữa (4-5 bữa/ngày), trước khi đi ngủ nên ăn một cốc sữa chua có tác dụng cải thiện chủng vi khuẩn có lợi trong ruột. Duy trì đi đại tiện 1 lần/ngày, đi đúng giờ, tốt nhất là rèn thói quen đi vào buổi sáng hoặc chiều tối khi không vội vã. Khi đã có cảm giác mót đi thì dù bất cứ bởi nguyên nhân nào cũng không nên nhịn.

Đa phần những người bị táo bón là do không uống đủ nước trong ngày. Uống không đủ nước dẫn đến giảm tỷ lệ nước trong thành phần của phân và gây táo bón. Bình thường trong thành phần của phân chứa khoảng 75-78% nước. Nếu tỷ lệ nước trong phân giảm xuống còn 50% đã làm khối phân khó khăn di chuyển theo ruột già, còn nếu tỷ lệ nước trong phân xuống còn 20% thì khối phân hoàn toàn bị tắc. Khuyến cáo, mỗi ngày uống khoảng 1,5-2 lít gồm nước có canh và nước uống ở các dạng khác nhau (nước đun sôi để nguội, nước chè, nước hoa quả...). Nếu có thói quen đi đại tiện buổi sáng thì ngay sau khi ngủ dậy uống một cốc nước lạnh (nước sôi nguội, nước khoáng, nước quả) sẽ có tác dụng kích thích nhu động ruột. Nếu phải dùng thường xuyên một trong các loại Thu*c có thể gây táo bón (nói ở trên) thì có thể phải dùng thêm Thu*c nhuận tràng.

Hãy vận động

Lười vận động cũng là một nguyên nhân quan trọng gây ra chứng táo bón. Vì thế để chữa trị và phòng bệnh, mọi người cần tích cực tập luyện thể dục thể thao, đặc biệt là các bài tập rèn sức bền như đi bộ nhanh, chạy cự ly dài, bơi, cầu lông sẽ cải thiện đáng kể tình trạng của các bệnh đường tiêu hóa, trong đó có chứng táo bón. Trong khi tập luyện, sự chuyển động của các cơ quan nội tạng cải thiện đáng kể chức năng của ruột (ruột được xoa bóp), tăng cường trương lực thành ruột, tăng tiết vào thành ruột muối magiê làm tăng nhu động ruột và phục hồi chức năng tiêu tháo của ruột. Đây cũng là liệu pháp phòng ngừa, cải thiện nhiều bệnh lý khác như tim mạch, rối loạn chuyển hóa...

BS. Nguyễn Trường