Động mạch chủ là động mạch lớn nhất và dài nhất trong cơ thể, xuất phát từ tim sau đó đi trong lồng ngực xuống ổ bụng và kết thúc bằng chia 2 động mạch chậu.
Phình động mạch có thể xảy ra ở mọi vị trí của động mạch chủ, nhưngkhoảng 95% các trường hợp xảy ra ở động mạch chủ bụng đoạn dưới động mạch thận, khoảng cách trungbình từ động mạch thận đến túi phình (đoạn cổ túi phình) là 2cm.
Phình động mạch chủ bụng thường gặp ở người cao tuổi có kèm xơ vữamạch máu và cao huyết áp. Tình trạng thành mạch bị xơ vữa, chịu áp lực cao liên tục, kéo dài có thểlà nguyên nhân dẫn đến hình thành túi phình.
|
| Minh họa động mạch chủ bụng ở người bình thường và bệnh lý phìnhmạch |
Đặc điểm dịch tễ
Tại Hoa kỳ
- Phình ĐM chủ bụng vỡ là nguyên nhân gây Tu vong xếp thứ 13, khoảng 15.000 ca Tu vong mỗinăm.
- Tỷ lệ mắc chung (prevalence) phình ĐM chủ bụng vỡ là 4.4/100,000 người.
- Tỷ lệ mắc mới (incidence) phình ĐM chủ bụng vỡ hằng năm 1-21/ 100,000 người/ năm.
Tại Châu Âu: tỷ lệ mắc phình ĐM chủ bụng vỡ thay đổi tùy theo quốc gia
- Thụy Điển: 6.9 / 100,000 người
- Phần Lan: 4.8 / 100,000 người
- Anh Quốc : 13 /100,000 người
Yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân thực sự vẫn còn đang được nghiên cứu và tranh luận,nhưng các nhà khoa học trên thế giới đều chắc chắn một điều là yếu tố nguy cơ hình thành bệnh lýphình động mạch chủ nói chung và động mạch chủ bụng nói riêng bao gồm:
- Nghiện Thu*c lá
- Tăng huyết áp
- Béo phì
- Nam giới: Phình ĐM chủ bụng gặp ở 5-10% nam giới sau 65 tuổi,tăng dần theo tuổi
| |
| Hình ảnh chụp cắt lớp vi tính bệnh nhânphình động mạch chủ bụng |
Biến chứng của phình động mạch chủbụng
Một số biến chứng của phình động mạch chủ bụng bao gồm:
- Bóc tách thành mạch.
- Huyết khối bám thành gây tắc mạch tại chỗ, tắc mạch chi.
- Vỡ khối phình động mạch. Đây là biến chứng quan trọng và nguyhiểm nhất của phình động mạch chủ bụng, có thể gây sốc và đột tử cho người bệnh.
Do động mạch chủ bụng là động mạch lớn nhất trong cơ thể, lưu lượngtuần hoàn rất lớn đồng thời đoạn động mạch bị phình có thành mạch yếu.
Mặt khác, huyết động trongđoạn phình mạch có dòng chảy xoáy, dội vào thành mạch do vậy rất dễ vỡ, đặc biệt những túi phình cóđường kính > 5cm. Khi túi phình bị vỡ thì nguy cơ Tu vong là rất cao, để lại nhiều di chứng.
| |
| Minh họa phình động mạch chủ bụng vỡ | Hình túi phình ĐM chủ vỡ trên CLVT |
Yếu tố tiên lượng
Phình động mạch chủ bụng tiến triển chậm theo thời gian, thườngkhông có biểu hiện lâm sàng cho đến khi dọa vỡ. Vỡ phình động mạch chủ là tình trạng cực kỳ nghiêmtrọng, tỷ lệ Tu vong khi không được điều tri kịp thời khoảng 80 - 90%. Nguy cơ vỡ túi phình tăngtheo thời gian và đặc biệt đường kính túi phình
- Đường kính túi phình < 5cm: hiếm khi vỡ
- Đường kính túi phình > 6cm: nguy cơ vỡ là > 10%/năm
- Đường kính kính túi phình > 8 cm: nguy cơ vỡ là 50%/năm
Phương pháp điều trị
- Với phình ĐM chủ bụng có nguy cơ vỡ thấp (đường kính < 5cm):điều trị nội khoa, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và theo dõi định kỳ bằng chẩn đoán hình ảnh (siêuâm, chụp CLVT, chụp MRI).
- Với phình ĐM chủ bụng có nguy cơ vỡ cao: phẫu thuật thay đoạnđộng mạch chủ hoặcđặt stent-graft bằng điện quang can thiệp.
Phẫu thuật thay đoạn động mạch chủ là phẫu thuật lớn, thời gian nằmviện trung bình 10-16 ngày, tỷ lệ Tu vong 5 - 8%
Điện quang can thiệpđặt stent-graft là phương pháp xâm nhậptối thiểu, thời gian nằm viện trung bình 4-7 ngày, tỷ lệ Tu vong 1-3%
| |
Phẫu thuật thay đoạn động mạch chủbụng
|
| |
| Can thiệp nội mạch đặt stent - graftđộng mạch chủ bụng qua da |
Theo ThS.BS Đào Danh Vĩnh - BV Bạch Mai