Trong suốt mấy tháng qua, nhiều người trong chúng ta đã được đọc rất nhiều bài viết về fake news (tin giả) liên quan đến virus corona và dịch bệnh Covid-19.
Tổ chức y tế thế giới (who) đã dùng một thuật ngữ mới để gọi về cuộc khủng hoảng này: “infodemic” - ghép từ “thông tin” với từ “đại dịch” - ám chỉ tình trạng quá dư thừa thông tin tới mức mọi người không thể phân biệt đúng sai và khó tìm ra được những nội dung tin cậy mà họ thực sự cần.
Để đối phó với “dịch bệnh thông tin”, liên minh châu âu (eu) mới đây đã công bố các kế hoạch phối hợp với các tập đoàn công nghệ sở hữu các mạng xã hội để loại bỏ fake news và những thông tin bịa đặt. tại anh, đơn vị phản ứng nhanh đã được thành lập để truy quét fake news đưa ra những lời khuyên lệch lạc có thể cướp đi cả mạng sống của người dân.
![Lan truyền thông tin tích cực là cách đối phó hiệu quả với tin giả]() |
| Các thông tin sai lệch có thể phát tán còn nhanh hơn cả dịch bệnh |
Các nền tảng mạng xã hội cũng đã tham gia vào cuộc chiến chống tin giả về covid-19, ví dụ như twitter cam kết loại bỏ những nội dung trái ngược với khuyến cáo của cơ quan y tế địa phương và quốc tế. facebook cũng cấm những quảng cáo sai lệch về các bộ kit xét nghiệm hay khẩu trang, đồng thời cam kết dành 100 triệu usd để hỗ trợ các cơ quan báo chí chính thống cùng các tổ chức kiểm chứng thông tin (fact-check).
Người dùng tin vào báo chính thống
Thật may, theo nghiên cứu mới nhất của globalwebindex, trên toàn cầu, trong khi người dân thường xuyên tìm đến các kênh thông tin của chính quyền cũng như truyền thông - cả chính thống lẫn mạng xã hội - để tìm kiếm tin tức về đại dịch covid-19, trừ mức độ tin tưởng vào những báo cáo cập nhật của chính quyền với mức độ tin tưởng lên tới 49% và của các cơ quan y tế (34%) thì người dân cũng đặt niềm tin vào các kênh truyền hình tin tức (44%) và các website tin tức (32%).
Đáng lưu ý là 47% người dùng đọc tin qua mạng xã hội nhưng chỉ có 14% tin vào những thông tin trên các nền tảng này. khoảng 2/3 số người tham gia điều tra nói rằng các mạng xã hội nên cung cấp những nội dung đã được kiểm chứng sự thực và một tỷ lệ tương tự khẳng định các ông lớn công nghệ cần phải chủ động lọc fake news chứ không nên để tin giả phát tán tràn lan.
Một nghiên cứu tương tự của edelman trust barometer cũng nhận thấy có tới 64% người dân ở 10 quốc gia khác nhau, thu nạp tin tức từ các cơ quan báo chí lớn và chỉ có 38% tìm đến các nền tảng trực tuyến. tại anh, đài bbc được coi là nguồn thông tin chính về dịch bệnh đối với 36% người dân, trong khi chỉ có 5% quay sang mạng xã hội. các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng những nguồn tin chính thức như who và các nhà khoa học, được tin cậy hơn các chính trị gia.
Tuy nhiên, cuộc chiến chống tin giả về đại dịch covid-19 nói riêng và fake news nói chung chắc chắn còn rất gian nan. nhận thức tương đối tích cực về cách báo chí chính thống đưa tin đại dịch không đương nhiên làm tăng niềm tin đối với báo chí nói chung.
Tại mỹ, quốc gia đang dẫn đầu và bỏ xa cả thế giới về số lượng người nhiễm bệnh với hơn 1,2 triệu ca và con số Tu vong tới 70.000 người tính tới đầu tháng 5, có đến 50% số người được hỏi ý kiến cho rằng báo chí đăng tải thông tin không chính xác.
Trong khi 43% người dân chấp nhận rằng virus corona xuất hiện tự nhiên thì vẫn có tới 23% tin rằng nó được tạo ra trong phòng thí nghiệm - thuyết âm mưu được chính một số chính trị gia uy tín chia sẻ. cứ 10 người dân thì có 2 người tin rằng chỉ vài tháng nữa là có vaccine như lời tuyên bố của tổng thống donald trump - điều mà các chuyên gia y tế công cộng đều bác bỏ.
![Lan truyền thông tin tích cực là cách đối phó hiệu quả với tin giả]() |
| Người đàn ông này đã tung tin phong tỏa TP.HCM 14 ngày. Ảnh: Hồ Văn |
Chưa rõ những thông tin sai lệch dẫn đến niềm tin như vậy của người dân sẽ ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng như thế nào đến hành vi của họ. nhưng đây chính là một lời cảnh báo: tất cả chúng ta phải nhanh chóng đối phó với “đại dịch thông tin”. trách nhiệm của mỗi người, bất kể ai, là thẩm định thông tin trước khi chia sẻ.
“mỗi khi khoa học can thiệp để ngăn chặn một căn bệnh thì luôn nảy sinh một đại dịch thông tin sai lệch đi kèm”, mark suzman, ceo của qũy bill & melinda gates phát biểu.
“các thông tin sai lệch này có thể phát tán còn nhanh hơn cả bản thân bệnh dịch và gây ra tác hại thực sự. covid-19 đã lây lan và đủ độc hại, chúng ta không cần thêm thông tin sai lệch để làm nó độc hại hơn.”
Vì thế, điều tốt nhất chúng ta cần làm hiện nay để giúp chấm dứt sự lây lan của đại dịch thông tin là ngừng chia sẻ những thông tin không rõ nguồn gốc và tích cực lan truyền những thông tin xác thực.
Lê Quốc Minh