Tết đến xuân về cũng là thời khắc giao mùa đông - xuân, hiểm họa của nhiều bệnh tật bùng phát nhưng đặc biệt là tim mạch và huyết áp...
Tết đến xuân về cũng là thời khắc giao mùa đông - xuân, hiểm họa của nhiều bệnh tật bùng phát nhưng đặc biệt là tim mạch và huyết áp, nhất là đối với các cụ có tiền sử bệnh này. Năm nào cũng thế, cứ đến dịp Tết thì tỷ lệ người mắc bệnh về tim mạch và huyết áp tăng đột biến, nguyên nhân là do mùa lạnh, sinh hoạt ăn uống khó kiểm soát vì ai cũng nghĩ năm có một vài ngày để chúc tụng, sum họp. Chính vì vậy, với những người mắc bệnh này, bản thân và gia đình hãy chủ động phòng ngừa.
Các bệnh về tim mạch thường gặp ở người cao tuổi
Loạn nhịp tim: Bình thường quả tim đập nhịp nhàng 65-70 lần/phút. Khi các xung động dẫn truyền bị rối loạn, các buồng tim (thất, nhĩ) co bóp không theo tuần tự, sẽ dẫn đến loạn nhịp tim. Khi bước vào tuổi xế chiều, các biến đổi về cấu trúc của tim có thể gây ra tình trạng loạn nhịp tim, làm tim đập quá nhanh hoặc quá chậm, không đều. Loạn nhịp tim, có rất nhiều loại bệnh khác nhau, một số loại không quá nguy hiểm như rung nhĩ, một số khác rất nguy hiểm và cần điều trị ngay như nhịp nhanh thất. Tuy nhiên các loại rối loạn nhịp tim đều có triệu chứng tương tự nhau là hồi hộp, tim đập nhanh, đôi khi chóng mặt và ngất xỉu.
Bệnh động mạch vành: Bệnh này được ví như sát thủ đáng gờm và nguy cơ gây Tu vong cao. Bệnh do mạch vành là bệnh lý chỉ tình trạng lòng mạch bị hẹp lại do các mảng xơ vữa hoặc do co thắt mạch. Bệnh động mạch vành còn được gọi là suy tim động mạch vành, thiếu máu cơ tim, thiểu năng vành hay bệnh tim thiếu máu cục bộ. Người già khi mắc bệnh này thường do nhiều nguyên nhân như: tăng huyết áp, nghiện bia rượu, Thu*c lá, bị bệnh đái tháo đường, cholesterol cao... Khi bị bệnh động mạch vành, người bệnh đau thắt ngực dữ dội, cảm giác ngực bỏng rát, đau nhói kèm theo hiện tượng khó thở, vã mồ hôi, hồi hộp, chóng mặt... trường hợp nặng hơn dẫn đến nhồi máu cơ tim gây Tu vong. Quá trình cholesterol và một số chất khác lắng đọng trên thành động mạch vành gọi là quá trình xơ vữa động mạch. Nếu các mảng xơ vữa bị vỡ ra, các tế bào tiểu cầu sẽ kết tập lại hình thành cục máu đông. Khối máu này có thể chặn dòng máu trong động mạch, dẫn đến một cơn đau tim gọi là đau thắt ngực.
Đau tim: Đối với bệnh nhân bị đau tim thì thời gian là vàng vì càng phát hiện sớm biểu hiện của cơn đau tim và kịp thời điều trị thì hiệu quả càng cao và nguy cơ Tu vong sẽ giảm. Cơn đau tim (còn gọi là nhồi máu cơ tim) xuất hiện khi một nhánh của động mạch vành nuôi dưỡng cơ tim đột ngột bị bít kín bởi một khối máu đông, gây thiếu máu cục bộ. Do bị mất nguồn cung cấp máu, một phần cơ tim sẽ bị ch*t. Hoại tử cơ tim gây đau ngực và dẫn tới tình trạng bất ổn điện của cơ tim, với biểu hiện rung thất (tâm thất co bóp hỗn loạn, đẩy máu đi không hiệu quả, gây thiếu máu não). Vì một lý do nào đó, bề mặt các mảng xơ vữa động mạch có thể bong ra, tạo điều kiện hình thành khối máu đông ngay trên bề mặt mảng xơ vữa này, khiến dòng máu chảy trong động mạch vành bị tắc hoàn toàn, dẫn tới cơn đau tim. Quá trình hình thành các mảng xơ vữa động mạch thường gia tăng ở những người hút Thu*c, tăng huyết áp, cholesterol máu tăng, bị bệnh đái tháo đường... Khi bị đau tim, ban đầu người bệnh chỉ thấy triệu chứng mơ hồ như cảm giác nằng nặng, tưng tức hoặc co thắt ở ngực - đó cũng chính là dấu hiệu chủ quan dẫn tới những Tu vong đáng tiếc khi đến bệnh viện quá muộn vì lúc này trái tim của họ đã bị tổn thương quá nặng.
Các biện pháp bảo vệ tim
Như đã nói, những ngày Tết được sum họp, các cụ thường vui quá nên thường quên mất những thói quen hằng ngày như uống Thu*c, kiêng các chất kích thích. Bên cạnh đó, những bữa ăn phong phú cùng với nhiều thịt mỡ và chế độ ăn uống không điều độ cũng không tránh khỏi trong dịp này, vì vậy bản thân người bệnh và người nhà cần cân nhắc kỹ và chủ động phòng ngừa. Cần có chế độ dinh dưỡng cân bằng, ăn tăng cường rau xanh và chất xơ, trái cây tươi, hạn chế dung nạp các chất kích thích. Luyện tập thể dục đều đặn, hợp lý. Ở độ tuổi này các cụ nên đi bộ khoảng 30 phút mỗi ngày là cách giúp ổn định huyết áp, giảm lượng mỡ thừa, cải thiện chức năng hô hấp, tuần hoàn... và hạn chế các bệnh lý về tim mạch. Vấn đề ăn uống rất cần thiết cho trái tim gặp vấn đề của người cao tuổi, hãy tham khảo các chế độ dưới đây:
Hạn chế mỡ béo, nên sử dụng mỡ chưa bão hòa đơn có trong dầu ô liu, dầu vừng, lạc.
Lựa chọn nhóm thực phẩm như thịt lợn, cá, lòng trắng trứng, đậu nành, thịt bò... đó là nguồn protein có hàm lượng mỡ thấp. Tránh ăn nội tạng, thịt lợn mỡ, các loại thịt và đồ ăn chiên, rán...
Tăng cường bổ sung vitamin, khoáng chất cho bữa ăn hằng ngày, đó là rau xanh, trái cây tươi, giàu chất xơ và vitamin, các loại hạt nguyên chất. Hạn chế ăn các loại hoa quả đóng hộp.
Giảm chế độ muối trong khẩu phần ăn hằng ngày sẽ hạn chế nguy cơ mắc bệnh tăng huyết áp, giúp tăng cường sức khỏe tim mạch.
Tuy nhiên cũng không nên kiêng khem quá dẫn tới suy dinh dưỡng và không đủ sức khỏe để chiến đấu với bệnh tật.
Bên cạnh lịch ăn uống và luyện tập theo quy định thì người cao tuổi cần phải tự trang bị những kiến thức cơ bản về bệnh tim mạch cho riêng mình. Cụ thể như nếu thấy đau thắt ngực, tim đập loạn nhịp, huyết áp tăng giảm đột ngột thì gọi người thân về trợ giúp đưa tới bác sĩ.
Người Việt Nam, Tết cổ truyền là dịp sum họp, quây quần bên gia đình, bên mâm cơm đầm ấm. Để giữ được không khí vui ấy, người cao tuổi mắc bệnh tim mạch hãy giữ gìn sức khỏe, ăn ngủ và sinh hoạt điều độ, đúng mực để con cháu hưởng trọn một mùa xuân ấm áp.
PGS.TS. Hồ Sĩ Hà